DOCEBO

docebo
Menu
Zaloguj

Koszyk

No products in the cart.

Alba

Długa, biała szata liturgiczna zakładana przez biskupa, prezbitera, diakona i lektora w czasie liturgii. Jej biały kolor oznacza czystość duszy, stan łaski uświęcającej.

Ampułki

Naczynia liturgiczne, w kształcie małych dzbanuszków, w których podaje się wino i wodę do Mszy św. Zwykle umieszcza się je na szklanej lub metalowej tacce.

Baptysterium

Budowla albo wydzielone pomieszczenie kościoła, w którym odbywał się Chrzest Święty. Określenie to odnosi się często do samej niecki (sadzawki, basenu) chrzcielnej, umożliwiającej przynajmniej częściowe zanurzenie kandydata do chrztu.

Biblia

Zbiór ksiąg Starego i Nowego Testamentu, objawionych przez Boga. Kanon katolicki, czyli wykaz ksiąg Pisma Świętego został ostatecznie ustalony na Soborze Trydenckim w XVI wieku. Obejmuje 46 ksiąg Starego i 27 Nowego Testamentu.

Bursa

Torebka noszona na szyi przez księdza, w której umieszczony jest w odpowiednim naczyniu (pyxis) i korporale Najświętszy Sakrament oraz oleje chorych.

Dalmatyka

Krótka szata liturgiczna używana przez diakona, mająca szerokie, ale krótkie rękawy.

Diakon

Osoba duchowna (mężczyzna) w najniższym (pierwszym) stopniu święceń, którego można rozpoznać po stroju noszonym podczas odprawianej liturgii – zamiast ornatu zakłada dalmatykę.

Dzwonnica

Budowla sakralna albo  wyodrębniona jej część mieszcząca dzwony, najczęściej w formie kilkukondygnacyjnej wieży.

Feretron

Obustronnie namalowany obraz religijny w ozdobnych ramach lub posąg umieszczony na piedestale, do którego przymocowane są drążki służące noszeniu w czasie procesji.

Gong

Wykonany z metalu, najczęściej z mosiądzu, parament liturgiczny z jedną lub trzema tarczami. Służący od akcentowania przemienienia chleba i wina w Ciało i Krew w liturgii Novus Ordo, a także w czasie błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem.

Alfa i Omega

Pierwsza i ostatnia litera greckiego alfabetu, które kapłan w Wigilię Paschalną, po rozpaleniu ogniska i poświęceniu ognia,  specjalnym rylcem rzeźbi w paschale.

Anioł

Posłaniec, zwiastun. Istota niematerialna, rozumna, wolna i nieśmiertelna.

Baranek Wielkanocny

Z czerwoną chorągwią, sztandarem triumfu (podobnie jak sylwetka Zmartwychwstałego Chrystusa w kościele), przypomina mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Był elementem „święconki” już w VII wieku, ustawianym także na stołach wielkanocnych.

Biret

Nakrycie głowy używane przez duchownych wszystkich stopni kapłaństwa (stąd różna kolorystyka). Wychodzą z niego trzy (czasami cztery) rogi. Na środku umieszczony jest pompon.

Chrzcielnica

Naczynie z kamienia, metalu lub drewna, w którym przechowuje się wodę do chrztu.

Dekalog

Zasady moralne spisane palcem Bożym na dwóch kamiennych tablicach  i przekazane Izraelitom za pośrednictwem Mojżesza pod górą Synaj, podczas ich wędrówki z Egiptu do ziemi obiecanej.

Duch Święty

Trzecia Osoba Trójcy Świętej.

Dzwonki

Służą do sygnalizowania zmiany postaw ciała w w czasie Mszy Świętej. Używa się ich także podczas wystawienia i przenoszenia Najświętszego Sakramentu.

Fresk

Technika malarstwa ściennego polegająca na malowaniu na mokrym tynku farbami odpornymi na alkaliczne działanie zawartego w zaprawie wapna. Potocznie, nieprawidłowo,  tym określeniem nazywa się wszelkie malowidła ścienne, wykonane różnymi technikami.

Habit

Charakterystyczny strój członków zakonów i zgromadzeń zakonnych. Składa się głównie z sukni przepasanej cingulum, kaptura będącego uzupełnieniem sukni i płaszcza.

Ambona

Kazalnica - w języku greckim szczyt, podwyższenie. Miejsce służące do odczytywania tekstów liturgicznych i głoszenia homilii.

Baldachim

Ozdobny daszek, z bogato zdobionego materiału, najczęściej na czterech drzewcach, niesiony nad kapłanem, który trzyma monstrancję z Najświętszym Sakramentem, podczas procesji eucharystycznych.

Bazylika

Budowla, która jest siedzibą dostojników Kościoła katolickiego, takich jak biskup czy arcybiskup. Większa, podlega bezpośrednio Watykanowi. Mniejsza, to honorowo wyróżnione miejsce kultu (tytuł nadawany kościołom przez papieża).

Biskup

Mężczyzna w III stopniu święceń kapłańskich. Obdarzony pełnią kapłaństwa i mający prawo do prowadzenia Kościoła partykularnego lub diecezji przez własne nauczanie, troskę duszpasterską i przewodniczenie podczas sprawowania liturgii.

Cingulum

W dosłownym polskim tłumaczeniu oznacza: „pas”, względnie „powróz”. Nazwę tę nosi w Kościele katolickim gruby, zazwyczaj kręcony, sznur z frędzlami na obu końcach, którym kapłani podczas Mszy Świętej przewiązują w pasie nałożoną wcześniej białą albę.

Diabeł

Ogólna nazwa złych, upadłych aniołów, które sprzeciwiły się Bogu.

Dystynktorium

Rodzaj ozdobnego, metalowego emblematu w kształcie krzyża lub medalionu, wzorowanego na pektorale, noszony na łańcuchu przez prałatów i kanoników należących do kapituły przy katedrze lub kolegiacie.

Ewangeliarz

Ozdobna księga liturgiczna zawierająca teksty Ewangelii.

Golgota

Miejsce śmierci Chrystusa, góra, na której stanął krzyż Zbawiciela. Obecnie znajduje się w tym miejscu Bazylika Grobu Pańskiego.

Hostia

Okrągły opłatek, wypiekany z mąki pszennej i wody. W czasie Mszy Świętej staje się Ciałem Pana Jezusa.

Humerał

Biała prostokątna chusta, którą zakłada się pod albę, tak by okrywała szyję i ramiona noszącego albę.  Po nałożeniu zawiązuje się go na piersiach.

Kadzielnica

Metalowy koszyczek umocowany na łańcuszkach i zamykany przykrywką. Wewnątrz znajduje się metalowy pojemnik wypełniony bryłkami węgla drzewnego, na które sypie się mieszaninę żywicy i wonnych ziół.

Klęcznik

Sprzęt lub rodzaj mebla służący do klęczenia. Służy do adoracji lub przyjmowania sakramentów. Typowy składa się z podnóżka i pulpitu.

Kołatka

Drewniany instrument muzyczny używany w liturgii katolickiej w czasie Triduum Paschalnego, składający się z deseczki osadzonej na rączce oraz zamocowanego na zawiasie młotka.

Konfesjonał

Miejsce w kościele przeznaczone do sprawowania Sakramentu pokuty i pojednania. Przypomina drewniany domek wyposażony w siedzenie dla kapłana – reprezentującego Chrystusa oraz klęcznik dla penitenta.

Kościół

Budowla, w której gromadzą się wierni w celu oddawania kultu Bogu Najwyższemu. Jest w nim sprawowana Ofiara Mszy Świętej oraz inne sakramenty, a także nabożeństwa.

Krucyfiks

Krzyż łaciński z wyobrażoną na nim postacią Chrystusa.

Kustodia

Naczynie liturgiczne, w którym umieszcza się przemienioną w Ciało Chrystusa dużą hostię przechowywaną w tabernakulum i przeznaczoną do wystawiania podczas publicznych adoracji.

Lektor

Posługa w Kościele Katolickim wiążąca się z odczytywaniem podczas Mszy św. (Novus Ordo) i nabożeństw czytań z Pisma Świętego, z wyjątkiem Ewangelii.

Mantolet

Strój bez rękawów (peleryna), sięgający kolan, zakładany na komżę i rokietę przez biskupów, prałatów i kanoników.

Ichtis

Greckie słowo oznaczające rybę. Anagramem od Iesous Christos Theou Hyios Soter czyli początkowe litery słowa Iesous (Jezus) Christos (Chrystus) Theos (Boga) Iios (Syn) Soter (Zbawca).

Kapa

Długa sięgająca do stóp, zarzucana na ramiona i spięta na piersi szata liturgiczna, używana początkowo podczas procesji (płaszcz przeciwdeszczowy z kapturem), potem w uroczystej liturgii godzin i do udzielania sakramentów poza Mszą św. Zwana nieszpornikiem.

Kociołek

Naczynie liturgiczne, które z zewnątrz wygląda jak wiaderko; posiada metalowy uchwyt. W czasie liturgii służy do przenoszenia wody święconej podczas obrzędu aspersji.

Komunikaty

Małe hostie przechowywane w puszkach w tabernakulum. Wypieka się je z mąki i wody. Po konsekracji jest rozdawana wiernym w Komunii Świętej.

Korona cierniowa

Została wykonana przez żołnierzy Poncjusza Piłata prawdopodobnie z rośliny Ziziphus Spina Christi zaraz po wyroku wydanego przez prokuratora, w którym to skazał Jezusa na ubiczowanie.

Kropidło

Przedmiot liturgiczny służący do obrzędu aspersji. Wyróżniamy ich dwa rodzaje. Pierwsze z nich składa się z uchwytu, na którego końcu znajduje się metalowa kula z małymi otworkami. Drugi rodzaj posiada na końcu zamiast kuli, włosie.

Krypta

Część budynku kościoła (zazwyczaj pod prezbiterium) spełniająca funkcje pochówkowe zmarłych dostojników duchownych i świeckich oraz jako miejsce przechowywania relikwii świętych.

Lampion

Świeca zamknięta w ozdobny wielobok, przynoszona przez wiernych na Mszę św. roratnią.

Łódka

Kadzidło, które ma być wsypane do trybularza, podaje się w specjalnym naczyniu z łyżeczką.

Medalik

Sakramentalium, noszone na szyi, z wizerunkiem świętego (najczęściej Najświętszej Maryi Panny) lub Jezusa Chrystusa, które służy uświęcaniu nas samych.

Ikona

Obraz sakralny, powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający postacie świętych, sceny z ich życia, sceny biblijne lub liturgiczno-symboliczne.

Kielch

Naczynie liturgiczne, w którym w czasie Mszy św. składa się wino, które po konsekracji staje się Przenajdroższą Krwią Chrystusa.

Koloseum

Charakterystyczna budowla z okresu największej świetności epoki rzymskiej. Budowa tego amfiteatru o olbrzymich wymiarach, którego pozostałości do dziś pozwalają podziwiać jego antyczną majestatyczność rozpoczęta została przez Wespazjana w 72 roku n.e.

Komża

Biała, sięgająca do kolan szata, z szerokimi rękawami. Jest to skrócona alba o tej samej symbolice. Pierwotnie była używana wyłącznie w chórach, podczas liturgii godzin, od XIV wieku może być stosowana we wszystkich czynnościach liturgicznych, dla których nie nakazano  używania alby.

Korporał

Element bielizny kielichowej. Składany, lniany, kwadratowy obrus, najczęściej o wymiarach 30×30 cm. Składa się go do środka na 9 części, aby uchronić cząsteczki Ciała i Krwi Chrystusa, jakie mogą się na nim znaleźć od wydostania się poza jego powierzchnię.

Kropielnica

Zbiornik na wodę święconą, umieszczanym najczęściej w przedsionku kościoła. Wierni wchodząc do świątyni, maczają palce w wodzie i czynią znak krzyża, co przypomina przyjęty Chrzest i przynależność do wspólnoty Kościoła.

Ksiądz

Osoba w drugim stopniu święceń w Kościele Katolickim (wyższym od diakonatu i niższym od episkopatu). Może nim zostać wyłącznie ochrzczony mężczyzna.

Lawaterz

To naczynie liturgiczne składające się z dwóch części: naczynia na wodę w kształcie dzbanka i tacy, na którą spływa woda, służące w czasie Mszy  Świętej do obrzędu lavabo.

Manipularz

Szata liturgiczna,
bogato zdobiony pas o szerokości ok. 10 cm i długości ok. 1 m, na którym powinien być krzyż. Pas ten przypomina stułę. Kapłan zakłada go na przedramieniu lewej ręki do sprawowania Mszy Św.

Melchizedek

Metalowy, rozwierany (pozłacany lub posrebrzany) uchwyt w kształcie półksiężyca, podtrzymujący Hostię, umieszczaną w monstrancji lub kustodii.

Ministrant

Chłopiec lub mężczyzna, który po stosownym przygotowaniu, może bliżej uczestniczyć w świętych obrzędach, tym samym reprezentując wiernych wokół ołtarza oraz pomagać celebransowi.

Mszał

Księga, która zawiera wszystkie modlitwy oraz rubryki niezbędne do sprawowania Mszy Świętej na każdy dzień roku liturgicznego.

Ołtarz

Miejsce składania Ofiary Mszy Świętej. Stanowi centrum kościoła. To na nim, pod sakramentalnymi znakami, uobecnia się Ofiara Krzyżowa, w której Jezus wydał się za nas, dla naszego odkupienia.

Paliusz

Biała taśma wełniana, szeroka na ok. 7 cm, z naszytymi sześcioma krzyżykami z czarnego materiału. Noszona na ornacie jak naszyjnik, którego końce zwisają z przodu i na plecach. Stanowi insygnium noszone przez papieża i metropolitów.

Paschał

Największa świeca w kościele, wykonana z pszczelego wosku. Symbolizuje Jezusa Chrystusa Zmartwychwstałego.

Patena komunijna

Tacka najczęściej wyposażona w uchwyt, trzymana przez ministranta przy wiernym przyjmującym Komunię Świętą, aby uchronić cząstki Ciała Chrystusa przed upadkiem na podłogę.

Prezbiterium

Najważniejsza przestrzeń w budynku kościoła. Miejsce, w obrębie którego porusza się kapłan sprawujący liturgię oraz służba liturgiczna.

Pyxis

Rodzaj puszki do przechowywania konsekrowanych hostii używanej w Kościele katolickim.

Ręczniczek

Kawałek płótna, służący celebransowi do wycierania rąk podczas lavabo (obmycia).

Różaniec

Sakramentalium, składające się z koralików nawleczonych na sznurek, zakończony krzyżem. To także modlitwa Maryjna, której istotą jest rozważanie tajemnic historii Zbawienia.

Mitra

Uroczyste nakrycie głowy Biskupa. Składa się ona z dwóch trójkątnych elementów usztywnionego materiału, połączonych opaską, z dwiema wiszącymi z tyłu taśmami (ok. 20 cm).

Mucet

Wierzchnią szata w formie pelerynki, opadająca na ramiona i zakrywająca ręce do wysokości łokci, zapinana pod szyją. Strój pozaliturgiczny (chórowy), który przysługuje, kanonikom, prałatom i biskupom, kardynałom oraz papieżowi.

Organy

Instrument klawiszowy, ero i idiofoniczny dopuszczony w liturgii Kościoła katolickiego. Ma na celu pomoc w podtrzymaniu śpiewu w kościele.

Palka

Element tzw. bielizny kielichowej, której używa się w Kościele Katolickim podczas sprawowania Mszy Świętej. Jest ona wykonana z kwadratowego, lnianego, podwójnego płótna, pomiędzy które włożony jest usztywniający ją kawałek kartonu.

Pastorał

Zdobiona laska, o zakończeniu ślimakowatym lub w formie krzyża. W Kościele rzymskokatolickim jest atrybutem biskupów i opatów.

Pektorał

Ozdobny krzyż ze szlachetnego metalu, zawierający relikwie. Od XII w. noszą go na piersiach kardynałowie, biskupi i opaci.

Puryfikaterz

Element bielizny kielichowej. Jest to niewielkich rozmiarów ręczniczek, który służy do oczyszczania (łac. purificatio) kielicha mszalnego z kropel Krwi i pateny z cząstek Ciała Chrystusa.

Racjonał

Zazwyczaj haftowany złotymi włóknami pas, czasami zdobiony perłami i drogimi kamieniami. Może być zakończony frędzlami lub dzwoneczkami. Jest on zakładany na barki, na ornat. Ma podobne znaczenie co paliusz, jest jednak od niego znacznie szerszy.

Rokieta

Szata noszona przez kardynałów, biskupów, niektórych prałatów i kanoników jako element stroju chórowego używana od IX w.

Siostra zakonna

Kobieta, która poświęciła swoje życie Panu Bogu. W sposób szczególny uczestniczy w zbawczej misji Kościoła. Żyje zgodnie z radami ewangelicznymi, składając śluby: posłuszeństwa, czystości i ubóstwa.

Monstrancja

Naczynie liturgiczne, w którym umieszcza się konsekrowaną, czyli przemienioną w Ciało Chrystusa, hostię, aby ukazywać ją wiernym podczas adoracji, błogosławienia Najświętszym Sakramentem oraz w czasie procesji eucharystycznych.

Oleje święte

Sakaramentalia służące do namaszczeń podczas Sakramentu Chrztu, Bierzmowania, Święceń, Namaszczenia Chorych oraz do namaszczania przedmiotów kultu, np.: ołtarz, kościół.

Ornat

Wierzchnia, ozdobna szata, którą w Kościele Rzymskokatolickim kapłan nakłada wyłącznie do sprawowania Mszy Świętej.

Papież

Biskup Rzymu. Z racji swego urzędu, zastępcy Chrystusa i Pasterza całego Kościoła, ma pełną, najwyższą i powszechną władzę w Kościele i władzę tę zawsze ma prawo wykonywać w sposób nieskrępowany.

Patena

Naczynie liturgiczne, na którym podczas Mszy św. umieszcza się duży komunikant do konsekracji, a następnie łamie się Chleb Eucharystyczny.

Piuska

Nakrycie głowy biskupa w kształcie okrągłej czapeczki, używanej zarówno w czasie czynności liturgicznych, jak i poza liturgią.  Posiada na wierzchołku wystający element, który ułatwia zdejmowanie.

Puszka

Naczynie na konsekrowane komunikanty, które najczęściej ma formę kielicha z wieczkiem okrytym welonem., tzw. cyborium.

Relikwiarz

Naczynie do przechowywania doczesnych szczątków  świętego lub błogosławionego. Przybiera ono różne formy np. skrzynki, puszki lub małej „monstrancji”. Dla uczczenia świętego podaje się je do ucałowania.

Roratka

Duża świeca w kościele, umieszczana przy ołtarzu w okresie Adwentu. Symbol szczególnej, duchowej obecności Matki Bożej w liturgii Rorat.

Stalle

Ławy z oddzielonymi od siebie siedziskami, przeznaczone do wspólnej modlitwy duchownych, które wykonywano z kamienia lub drewna. Często były zdobione ornamentem zgodnym z duchem epoki i symbolami religijnymi.

Stuła

Szata używana przez kapłanów i diakonów podczas Mszy Św. i wszelkich innych czynności liturgicznych. Ma formę szarfy, którą kapłan nosi przewieszoną przez kark, natomiast diakon przewiesza ją przez lewe ramię.

Tabernakulum

Specjalny, często bogato złocony i zdobiony sejf, w którym przechowywany jest konsekrowany chleb – Ciało Chrystusa.

Tuwalnia

Szata liturgiczna, rodzaj welonu naramiennego w postaci prostokątnej chusty z zapięciem: okrywa ramiona księdza, który przez nią trzyma monstrancję w czasie błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem lub procesji eucharystycznej.

Wieniec adwentowy

Przedmiot wykonany z gałęzi drzewa iglastego, na którym umieszcza się cztery świece. Każda z nich odpowiada poszczególnym niedzielom Adwentu.

Vasculum

Naczynie wypełnione wodą, stojące blisko tabernakulum, w którym kapłan dokonuje ablucji (obmycia, oczyszczenia) palców po zakończeniu udzielania Komunii Świętej.

Sutanna

Wierzchni ubiór księdza diecezjalnego, w kolorze zależnym od stanowiska w hierarchii (najczęściej czarnym).

Tiara

Papieska korona, składająca się z trzech diademów, wysadzana kamieniami szlachetnymi i perłami, zdobiona na szczycie małym krzyżem. Znak najwyższej, potrójnej władzy w Kościele jaką posiada papież: kapłańskiej, prorockiej i królewskiej.

Welon

Prostokątna lub kwadratowa chusta, często bogato zdobiona, okrywająca kielich w czasie Mszy św.

Witraż

Ozdobne wypełnienie okna, wykonane z kawałków kolorowego szkła o różnej wielkości, łączone ołowianymi spoiwami, tworzącymi obrys płaszczyzn. Przedstawia Osoby Trójcy Przenajświętszej, wizerunki świętych lub sceny biblijne.

Zakonnik

Mężczyzna, który wybrał życie we wspólnocie religijnej. Kapłana często nazywa się ojcem (pater), a nie kapłana bratem (frater). Odziani są w habity. Formalnie określa się ich jako osoby konsekrowane.

Sygnaturka

Dzwonek, umieszczony zazwyczaj przy wyjściu z zakrystii do prezbiterium, używany do informowania wiernych, o tym, że rozpoczyna się procesja do ołtarza, a wraz z nią Msza Święta bądź nabożeństwo.

Tron

Podwyższenie do wystawienia monstrancji, w której umieszcza się Najświętszy Sakrament do publicznej adoracji. Także miejsce w kościele przeznaczone dla biskupa, składające się z ozdobnego krzesła, nad którym umieszczony jest herb biskupa i baldachim.

Wieczna lampka

Przedmiot obok tabernakulum, którego zadaniem jest przypominanie o obecności Jezusa Chrystusa w Najświętszym Sakramencie. Pierwszym biskupem, który w Polsce wprowadził zwyczaj umieszczania, zapalonej świecy przy tabernakulum, był bł. Wincenty Kadłubek.

Woda święcona

Pobłogosławione sakramentalium, przeznaczone do udzielania chrztu lub błogosławieństwa osób, miejsc oraz rzeczy. Kościół św. udziela odpustu cząstkowego (wcześniej: odpustu stu dni) za każde przeżegnanie się przy użyciu tego sakramentalium.

Alba

Długa, biała szata liturgiczna zakładana przez biskupa, prezbitera, diakona i lektora w czasie liturgii. Jej biały kolor oznacza czystość duszy, stan łaski uświęcającej.

Ambona

Kazalnica - w języku greckim szczyt, podwyższenie. Miejsce służące do odczytywania tekstów liturgicznych i głoszenia homilii.

Anioł

Posłaniec, zwiastun. Istota niematerialna, rozumna, wolna i nieśmiertelna.

Baptysterium

Budowla albo wydzielone pomieszczenie kościoła, w którym odbywał się Chrzest Święty. Określenie to odnosi się często do samej niecki (sadzawki, basenu) chrzcielnej, umożliwiającej przynajmniej częściowe zanurzenie kandydata do chrztu.

Bazylika

Budowla, która jest siedzibą dostojników Kościoła katolickiego, takich jak biskup czy arcybiskup. Większa, podlega bezpośrednio Watykanowi. Mniejsza, to honorowo wyróżnione miejsce kultu (tytuł nadawany kościołom przez papieża).

Biret

Nakrycie głowy używane przez duchownych wszystkich stopni kapłaństwa (stąd różna kolorystyka). Wychodzą z niego trzy (czasami cztery) rogi. Na środku umieszczony jest pompon.

Bursa

Torebka noszona na szyi przez księdza, w której umieszczony jest w odpowiednim naczyniu (pyxis) i korporale Najświętszy Sakrament oraz oleje chorych.

Cingulum

W dosłownym polskim tłumaczeniu oznacza: „pas”, względnie „powróz”. Nazwę tę nosi w Kościele katolickim gruby, zazwyczaj kręcony, sznur z frędzlami na obu końcach, którym kapłani podczas Mszy Świętej przewiązują w pasie nałożoną wcześniej białą albę.

Dekalog

Zasady moralne spisane palcem Bożym na dwóch kamiennych tablicach  i przekazane Izraelitom za pośrednictwem Mojżesza pod górą Synaj, podczas ich wędrówki z Egiptu do ziemi obiecanej.

Diakon

Osoba duchowna (mężczyzna) w najniższym (pierwszym) stopniu święceń, którego można rozpoznać po stroju noszonym podczas odprawianej liturgii – zamiast ornatu zakłada dalmatykę.

Dystynktorium

Rodzaj ozdobnego, metalowego emblematu w kształcie krzyża lub medalionu, wzorowanego na pektorale, noszony na łańcuchu przez prałatów i kanoników należących do kapituły przy katedrze lub kolegiacie.

Dzwonnica

Budowla sakralna albo  wyodrębniona jej część mieszcząca dzwony, najczęściej w formie kilkukondygnacyjnej wieży.

Feretron

Obustronnie namalowany obraz religijny w ozdobnych ramach lub posąg umieszczony na piedestale, do którego przymocowane są drążki służące noszeniu w czasie procesji.

Golgota

Miejsce śmierci Chrystusa, góra, na której stanął krzyż Zbawiciela. Obecnie znajduje się w tym miejscu Bazylika Grobu Pańskiego.

Habit

Charakterystyczny strój członków zakonów i zgromadzeń zakonnych. Składa się głównie z sukni przepasanej cingulum, kaptura będącego uzupełnieniem sukni i płaszcza.

Alfa i Omega

Pierwszą i ostatnia litera greckiego alfabetu, które kapłan w Wigilię Paschalną, po rozpaleniu ogniska i poświęceniu ognia,  specjalnym rylcem rzeźbi w paschale.

Ampułki

Naczynia liturgiczne, w kształcie małych dzbanuszków, w których podaje się wino i wodę do Mszy św. Zwykle umieszcza się je na szklanej lub metalowej tacce.

Baldachim

Ozdobny daszek, z bogato zdobionego materiału, najczęściej na czterech drzewcach, niesiony nad kapłanem, który trzyma monstrancję z Najświętszym Sakramentem, podczas procesji eucharystycznych.

Baranek Wielkanocny

Z czerwoną chorągwią, sztandarem triumfu (podobnie jak sylwetka Zmartwychwstałego Chrystusa w kościele), przypomina mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Był elementem „święconki” już w VII wieku, ustawianym także na stołach wielkanocnych.

Biblia

Zbiór ksiąg Starego i Nowego Testamentu, objawionych przez Boga. Kanon katolicki, czyli wykaz ksiąg Pisma Świętego został ostatecznie ustalony na Soborze Trydenckim w XVI wieku. Obejmuje 46 ksiąg Starego i 27 Nowego Testamentu.

Biskup

Mężczyzna w III stopniu święceń kapłańskich. Obdarzony pełnią kapłaństwa i mający prawo do prowadzenia Kościoła partykularnego lub diecezji przez własne nauczanie, troskę duszpasterską i przewodniczenie podczas sprawowania liturgii.

Chrzcielnica

Naczynie z kamienia, metalu lub drewna, w którym przechowuje się wodę do chrztu.

Dalmatyka

Krótka szata liturgiczna używana przez diakona, mająca szerokie, ale krótkie rękawy.

Diabeł

Ogólna nazwa złych, upadłych aniołów, które sprzeciwiły się Bogu.

Duch Święty

Trzecia Osoba Trójcy Świętej.

Dzwonki

Służą do sygnalizowania zmiany postaw ciała w w czasie Mszy Świętej. Używa się ich także podczas wystawienia i przenoszenia Najświętszego Sakramentu.

Ewangeliarz

Ozdobna księga liturgiczna zawierająca teksty Ewangelii.

Fresk

Technika malarstwa ściennego polegająca na malowaniu na mokrym tynku farbami odpornymi na alkaliczne działanie zawartego w zaprawie wapna. Potocznie, nieprawidłowo,  tym określeniem nazywa się wszelkie malowidła ścienne, wykonane różnymi technikami.

Gong

Wykonany z metalu, najczęściej z mosiądzu, parament liturgiczny z jedną lub trzema tarczami. Służący od akcentowania przemienienia chleba i wina w Ciało i Krew w liturgii Novus Ordo, a także w czasie błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem.

Hostia

Okrągły opłatek, wypiekany z mąki pszennej i wody. W czasie Mszy Świętej staje się Ciałem Pana Jezusa.

Humerał

Biała prostokątna chusta, którą zakłada się pod albę, tak by okrywała szyję i ramiona noszącego albę.  Po nałożeniu zawiązuje się go na piersiach.

Ikona

Obraz sakralny, powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający postacie świętych, sceny z ich życia, sceny biblijne lub liturgiczno-symboliczne.

Kapa

Długa sięgająca do stóp, zarzucana na ramiona i spięta na piersi szata liturgiczna, używana początkowo podczas procesji (płaszcz przeciwdeszczowy z kapturem), potem w uroczystej liturgii godzin i do udzielania sakramentów poza Mszą św. Zwana nieszpornikiem.

Klęcznik

Sprzęt lub rodzaj mebla służący do klęczenia lub siedzenia z równoczesnym oparciem kolan o podnóżek. Służy do adoracji lub przyjmowania sakramentów.

Koloseum

Charakterystyczna budowla z okresu największej świetności epoki rzymskiej. Budowa tego amfiteatru o olbrzymich wymiarach, którego pozostałości do dziś pozwalają podziwiać jego antyczną majestatyczność rozpoczęta została przez Wespazjana w 72 roku n.e.

Komunikaty

Małe hostie przechowywane w puszkach w tabernakulum. Wypieka się je z mąki i wody. Po konsekracji jest rozdawana wiernym w Komunii Świętej.

Konfesjonał

Miejsce w kościele przeznaczone do sprawowania Sakramentu pokuty i pojednania. Przypomina drewniany domek wyposażony w siedzenie dla kapłana – reprezentującego Chrystusa oraz klęcznik dla penitenta.

Korporał

Element bielizny kielichowej. Składany, lniany, kwadratowy obrus, najczęściej o wymiarach 30×30 cm. Składa się go do środka na 9 części, aby uchronić cząsteczki Ciała i Krwi Chrystusa, jakie mogą się na nim znaleźć od wydostania się poza jego powierzchnię.

Kropidło

Przedmiot liturgiczny służący do obrzędu aspersji. Wyróżniamy ich dwa rodzaje. Pierwsze z nich składa się z uchwytu, na którego końcu znajduje się metalowa kula z małymi otworkami. Drugi rodzaj posiada na końcu zamiast kuli, włosie.

Krucyfiks

Krzyż łaciński z wyobrażoną na nim postacią Chrystusa.

Ksiądz

Osoba w drugim stopniu święceń w Kościele Katolickim (wyższym od diakonatu i niższym od episkopatu). Może nim zostać wyłącznie ochrzczony mężczyzna.

Lampion

Świeca zamknięta w ozdobny wielobok, przynoszona przez wiernych na Mszę św. roratnią.

Lektor

Posługa w Kościele Katolickim wiążąca się z odczytywaniem podczas Mszy św. (Novus Ordo) i nabożeństw czytań z Pisma Świętego, z wyjątkiem Ewangelii.

Manipularz

Szata liturgiczna,
bogato zdobiony pas o szerokości ok. 10 cm i długości ok. 1 m, na którym powinien być krzyż. Pas ten przypomina stułę. Kapłan zakłada go na przedramieniu lewej ręki do sprawowania Mszy Św.

Medalik

Sakramentalium, noszone na szyi, z wizerunkiem świętego (najczęściej Najświętszej Maryi Panny) lub Jezusa Chrystusa, które służy uświęcaniu nas samych.

Ichtis

Greckie słowo oznaczające rybę. Anagramem od Iesous Christos Theou Hyios Soter czyli początkowe litery słowa Iesous (Jezus) Christos (Chrystus) Theos (Boga) Iios (Syn) Soter (Zbawca).

Kadzielnica

Metalowy koszyczek umocowany na łańcuszkach i zamykany przykrywką. Wewnątrz znajduje się metalowy pojemnik wypełniony bryłkami węgla drzewnego, na które sypie się mieszaninę żywicy i wonnych ziół.

Kielch

Naczynie liturgiczne, w którym w czasie Mszy św. składa się wino, które po konsekracji staje się Przenajdroższą Krwią Chrystusa.

Kociołek

Naczynie liturgiczne, które z zewnątrz wygląda jak wiaderko; posiada metalowy uchwyt. W czasie liturgii służy do przenoszenia wody święconej podczas obrzędu aspersji.

Kołatka

Drewniany instrument muzyczny używany w liturgii katolickiej w czasie Triduum Paschalnego, składający się z deseczki osadzonej na rączce oraz zamocowanego na zawiasie młotka.

Komża

Biała, sięgająca do kolan szata, z szerokimi rękawami. Jest to skrócona alba o tej samej symbolice. Pierwotnie była używana wyłącznie w chórach, podczas liturgii godzin, od XIV wieku może być stosowana we wszystkich czynnościach liturgicznych, dla których nie nakazano  używania alby.

Korona cierniowa

Została wykonana przez żołnierzy Poncjusza Piłata prawdopodobnie z rośliny Ziziphus Spina Christi zaraz po wyroku wydanego przez prokuratora, w którym to skazał Jezusa na ubiczowanie.

Kościół

Budowla, w której gromadzą się wierni w celu oddawania kultu Bogu Najwyższemu. Jest w nim sprawowana Ofiara Mszy Świętej oraz inne sakramenty, a także nabożeństwa.

Kropielnica

Zbiornik na wodę święconą, umieszczanym najczęściej w przedsionku kościoła. Wierni wchodząc do świątyni, maczają palce w wodzie i czynią znak krzyża, co przypomina przyjęty Chrzest i przynależność do wspólnoty Kościoła.

Krypta

Część budynku kościoła (zazwyczaj pod prezbiterium) spełniająca funkcje pochówkowe zmarłych dostojników duchownych i świeckich oraz jako miejsce przechowywania relikwii świętych.

Kustodia

Naczynie liturgiczne, w którym umieszcza się przemienioną w Ciało Chrystusa dużą hostię przechowywaną w tabernakulum i przeznaczoną do wystawiania podczas publicznych adoracji.

Lawaterz

To naczynie liturgiczne składające się z dwóch części: naczynia na wodę w kształcie dzbanka i tacy, na którą spływa woda, służące w czasie Mszy  Świętej do obrzędu lavabo.

Łódka

Kadzidło, które ma być wsypane do trybularza, podaje się w specjalnym naczyniu z łyżeczką.

Mantolet

Strój bez rękawów (peleryna), sięgający kolan, zakładany na komżę i rokietę przez biskupów, prałatów i kanoników.

Melchizedek

Metalowy, rozwierany (pozłacany lub posrebrzany) uchwyt w kształcie półksiężyca, podtrzymujący Hostię, umieszczaną w monstrancji lub kustodii.

Ministrant

Chłopiec lub mężczyzna, który po stosownym przygotowaniu, może bliżej uczestniczyć w świętych obrzędach, tym samym reprezentując wiernych wokół ołtarza oraz pomagać celebransowi.

Monstrancja

Naczynie liturgiczne, w którym umieszcza się konsekrowaną, czyli przemienioną w Ciało Chrystusa, hostię, aby ukazywać ją wiernym podczas adoracji, błogosławienia Najświętszym Sakramentem oraz w czasie procesji eucharystycznych.

Mucet

Wierzchnią szata w formie pelerynki, opadająca na ramiona i zakrywająca ręce do wysokości łokci, zapinana pod szyją. Strój pozaliturgiczny (chórowy), który przysługuje, kanonikom, prałatom i biskupom, kardynałom oraz papieżowi.

Ołtarz

Miejsce składania Ofiary Mszy Świętej. Stanowi centrum kościoła. To na nim, pod sakramentalnymi znakami, uobecnia się Ofiara Krzyżowa, w której Jezus wydał się za nas, dla naszego odkupienia.

Ornat

Wierzchnia, ozdobna szata, którą w Kościele Rzymskokatolickim kapłan nakłada wyłącznie do sprawowania Mszy Świętej.

Palka

Element tzw. bielizny kielichowej, której używa się w Kościele Katolickim podczas sprawowania Mszy Świętej. Jest ona wykonana z kwadratowego, lnianego, podwójnego płótna, pomiędzy które włożony jest usztywniający ją kawałek kartonu.

Paschał

Największa świeca w kościele, wykonana z pszczelego wosku. Symbolizuje Jezusa Chrystusa Zmartwychwstałego.

Patena

Naczynie liturgiczne, na którym podczas Mszy św. umieszcza się duży komunikant do konsekracji, a następnie łamie się Chleb Eucharystyczny.

Pektorał

Ozdobny krzyż ze szlachetnego metalu, zawierający relikwie. Od XII w. noszą go na piersiach kardynałowie, biskupi i opaci.

Prezbiterium

Najważniejsza przestrzeń w budynku kościoła. Miejsce, w obrębie którego porusza się kapłan sprawujący liturgię oraz służba liturgiczna.

Puszka

Naczynie na konsekrowane komunikanty, które najczęściej ma formę kielicha z wieczkiem okrytym welonem., tzw. cyborium.

Racjonał

Zazwyczaj haftowany złotymi włóknami pas, czasami zdobiony perłami i drogimi kamieniami. Może być zakończony frędzlami lub dzwoneczkami. Jest on zakładany na barki, na ornat. Ma podobne znaczenie co paliusz, jest jednak od niego znacznie szerszy.

Ręczniczek

Kawałek płótna, służący celebransowi do wycierania rąk podczas lavabo (obmycia).

Roratka

Duża świeca w kościele, umieszczana przy ołtarzu w okresie Adwentu. Symbol szczególnej, duchowej obecności Matki Bożej w liturgii Rorat.

Siostra zakonna

Kobieta, która poświęciła swoje życie Panu Bogu. W sposób szczególny uczestniczy w zbawczej misji Kościoła. Żyje zgodnie z radami ewangelicznymi, składając śluby: posłuszeństwa, czystości i ubóstwa.

Mitra

Uroczyste nakrycie głowy Biskupa. Składa się ona z dwóch trójkątnych elementów usztywnionego materiału, połączonych opaską, z dwiema wiszącymi z tyłu taśmami (ok. 20 cm).

Mszał

Księga, która zawiera wszystkie modlitwy oraz rubryki niezbędne do sprawowania Mszy Świętej na każdy dzień roku liturgicznego.

Oleje święte

Sakaramentalia służące do namaszczeń podczas Sakramentu Chrztu, Bierzmowania, Święceń, Namaszczenia Chorych oraz do namaszczania przedmiotów kultu, np.: ołtarz, kościół.

Organy

Instrument klawiszowy, ero i idiofoniczny dopuszczony w liturgii Kościoła katolickiego. Ma na celu pomoc w podtrzymaniu śpiewu w kościele.

Paliusz

Biała taśma wełniana, szeroka na ok. 7 cm, z naszytymi sześcioma krzyżykami z czarnego materiału. Noszona na ornacie jak naszyjnik, którego końce zwisają z przodu i na plecach. Stanowi insygnium noszone przez papieża i metropolitów.

Papież

Biskup Rzymu. Z racji swego urzędu, zastępcy Chrystusa i Pasterza całego Kościoła, ma pełną, najwyższą i powszechną władzę w Kościele i władzę tę zawsze ma prawo wykonywać w sposób nieskrępowany.

Pastorał

Zdobiona laska, o zakończeniu ślimakowatym lub w formie krzyża. W Kościele rzymskokatolickim jest atrybutem biskupów i opatów.

Patena komunijna

Tacka najczęściej wyposażona w uchwyt, trzymana przez ministranta przy wiernym przyjmującym Komunię Świętą, aby uchronić cząstki Ciała Chrystusa przed upadkiem na podłogę.

Piuska

Nakrycie głowy biskupa w kształcie okrągłej czapeczki, używanej zarówno w czasie czynności liturgicznych, jak i poza liturgią.  Posiada na wierzchołku wystający element, który ułatwia zdejmowanie.

Puryfikaterz

Element bielizny kielichowej. Jest to niewielkich rozmiarów ręczniczek, który służy do oczyszczania (łac. purificatio) kielicha mszalnego z kropel Krwi i pateny z cząstek Ciała Chrystusa.

Pyxis

Rodzaj puszki do przechowywania konsekrowanych hostii używanej w Kościele katolickim.

Relikwiarz

Naczynie do przechowywania doczesnych szczątków  świętego lub błogosławionego. Przybiera ono różne formy np. skrzynki, puszki lub małej „monstrancji”. Dla uczczenia świętego podaje się je do ucałowania.

Rokieta

Szata noszona przez kardynałów, biskupów, niektórych prałatów i kanoników jako element stroju chórowego używana od IX w.

Różaniec

Sakramentalium, składające się z koralików nawleczonych na sznurek, zakończony krzyżem. To także modlitwa Maryjna, której istotą jest rozważanie tajemnic historii Zbawienia.

Stalle

Ławy z oddzielonymi od siebie siedziskami, przeznaczone do wspólnej modlitwy duchownych, które wykonywano z kamienia lub drewna. Często były zdobione ornamentem zgodnym z duchem epoki i symbolami religijnymi.

Sutanna

Wierzchni ubiór księdza diecezjalnego, w kolorze zależnym od stanowiska w hierarchii (najczęściej czarnym).

Stuła

Szata używana przez kapłanów i diakonów podczas Mszy Św. i wszelkich innych czynności liturgicznych. Ma formę szarfy, którą kapłan nosi przewieszoną przez kark, natomiast diakon przewiesza ją przez lewe ramię.

Tiara

Papieska korona, składająca się z trzech diademów, wysadzana kamieniami szlachetnymi i perłami, zdobiona na szczycie małym krzyżem. Znak najwyższej, potrójnej władzy w Kościele jaką posiada papież: kapłańskiej, prorockiej i królewskiej.

Tuwalnia

Szata liturgiczna, rodzaj welonu naramiennego w postaci prostokątnej chusty z zapięciem: okrywa ramiona księdza, który przez nią trzyma monstrancję w czasie błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem lub procesji eucharystycznej.

Wieczna lampka

Przedmiot obok tabernakulum, którego zadaniem jest przypominanie o obecności Jezusa Chrystusa w Najświętszym Sakramencie. Pierwszym biskupem, który w Polsce wprowadził zwyczaj umieszczania, zapalonej świecy przy tabernakulum, był bł. Wincenty Kadłubek.

Witraż

Ozdobne wypełnienie okna, wykonane z kawałków kolorowego szkła o różnej wielkości, łączone ołowianymi spoiwami, tworzącymi obrys płaszczyzn. Przedstawia Osoby Trójcy Przenajświętszej, wizerunki świętych lub sceny biblijne.

Vasculum

Naczynie wypełnione wodą, stojące blisko tabernakulum, w którym kapłan dokonuje ablucji (obmycia, oczyszczenia) palców po zakończeniu udzielania Komunii Świętej.

Sygnaturka

Dzwonek, umieszczony zazwyczaj przy wyjściu z zakrystii do prezbiterium, używany do informowania wiernych, o tym, że rozpoczyna się procesja do ołtarza, a wraz z nią Msza Święta bądź nabożeństwo.

Tabernakulum

Specjalny, często bogato złocony i zdobiony sejf, w którym przechowywany jest konsekrowany chleb – Ciało Chrystusa.

Tron

Podwyższenie do wystawienia monstrancji, w której umieszcza się Najświętszy Sakrament do publicznej adoracji. Także miejsce w kościele przeznaczone dla biskupa, składające się z ozdobnego krzesła, nad którym umieszczony jest herb biskupa i baldachim.

Welon

Prostokątna lub kwadratowa chusta, często bogato zdobiona, okrywająca kielich w czasie Mszy św.

Wieniec adwentowy

Przedmiot wykonany z gałęzi drzewa iglastego, na którym umieszcza się cztery świece. Każda z nich odpowiada poszczególnym niedzielom Adwentu.

Woda święcona

Pobłogosławione sakramentalium, przeznaczone do udzielania chrztu lub błogosławieństwa osób, miejsc oraz rzeczy. Kościół św. udziela odpustu cząstkowego (wcześniej: odpustu stu dni) za każde przeżegnanie się przy użyciu tego sakramentalium.

Zakonnik

Mężczyzna, który wybrał życie we wspólnocie religijnej. Kapłana często nazywa się ojcem (pater), a nie kapłana bratem (frater). Odziani są w habity. Formalnie określa się ich jako osoby konsekrowane.

docebo

Dobre na prezent

Ks. Sylwester Marcula

ul. Studzienna 34/1
71-714 Szczecin

Tel.: +48 791 555 133

E-mail: kontakt@docebo.pl

Nasze gry

Zakupy

Konto